Restauratie van kostuums

Wassen

Tekst en foto’s: Marijke de Bruijne, zelfstandig textielrestaurator

De tentoonstelling Gedragen Verhalen – Mode en kostuum rond 1900 kent een lange voorbereiding. Zo zijn bijna alle kostuums in de tentoonstelling gerestaureerd. In totaal heb ik zo’n 60 kostuums en kostuumonderdelen behandeld in mijn restauratieatelier in Eindhoven. De behandeling is steeds zo minimaal mogelijk gehouden, want we wilden de objecten zo authentiek mogelijk laten. Maar om ze veilig op te kunnen stellen was er toch wel het een en ander nodig. Risico’s op het ontstaan van nieuwe schade moet zoveel mogelijk worden voorkomen.

Omdat elk kostuum uniek is, had elk object een andere behandeling nodig. Maar een veel voorkomend probleem was dat bijna alle ‘witte’ kostuums van katoen en linnen vuil en ernstig vergeeld waren. Deze vergeling kan ontstaan door reactie met de omgeving, je ziet het bijvoorbeeld bij linnen dat decennia lang in houten kasten opgeslagen heeft gelegen. Het zuur dat uit het hout komt tast de vezels aan. De afbraakproducten van dit oxidatieproces zijn geel. Dit ziet er niet alleen akelig uit, het is ook slecht voor het kostuum: de gele afbraakproducten zelf zijn ook weer zuur, waardoor het afbraakproces steeds sneller gaat. Uiteindelijk zal het textiel helemaal bruin, bros en breekbaar worden.

Wassen is in dat geval goed voor de conditie van het materiaal, omdat hierbij de zure degradatieproducten worden uitgespoeld. Wassen is dus niet alleen bedoeld om de kostuums er weer beter uit te laten zien, maar ook om de conditie van de objecten te verbeteren. Zo kunnen ze weer langer mee. Een bijkomend voordeel van wassen is dat de vezels ontspannen en de ergste kreukels en vouwen verdwijnen. Op vouwen en kreukels gaat de stof op den duur namelijk kapot, het gaat scheuren en breekt.

Dit wassen gebeurt natuurlijk met beleid. Het zijn oude en kwetsbare stukken en daar kunnen we niet op dezelfde wijze mee omgaan als met onze gewone dagelijkse kleding. Elk object wordt apart met de hand gewassen. Er wordt gebruik gemaakt van gedemineraliseerd water en een heel milde zeep. Deze zeep is speciaal voor en in samenspraak met textielrestauratoren ontwikkeld, zonder toegevoegde ingrediënten zoals bleekmiddelen, geurstoffen etc. Bij hele fragiele objecten wordt vaak helemaal geen zeep gebruikt, omdat het uitspoelen van de zeep te veel van het materiaal vergt. Het textiel wordt altijd plat op een steun in een bad gelegd en met steun en al opgetild.

De witte katoenen kinderkleding die te zien is in de tentoonstelling, is in zijn geheel gewassen. Maar ook de kantjes van enkele japonnen zijn gewassen. Hiervoor zijn ze eerst van de japon losgehaald en daarna weer precies als voorheen opgenaaid. Meestal waren de kantjes alleen met een paar hele grote steken aan de japon vastgenaaid, om ze makkelijk te kunnen loshalen. Want ook vroeger al werden alleen deze onderdelen van de japon gewassen. De zijden japonnen werden zelfs nooit gewassen.